SOORT IN DE SPOTLIGHTS
KenmerkenGele keelvlek, soms ook (geel)wit of oranje.
Spitse kop met vrij grote, levendige ogen. Vrij grote, licht afgeronde oren. Poten en snuit meestal donkerder dan de rood- tot grijsbruine vacht. Slank gebouwd, ongeveer zo groot als een kat. Krachtige, korte poten, de achterste langer dan de voorste. Bruine pels en pluimstaart. De boommarter is qua formaat gelijk aan een huiskat maar met veel kortere poten. De sterk behaarde, volle pluimstaart neemt bijna een derde van zijn totale lengte in beslag. Lengte kop-romp: 40 - 53 cm Lengte staart: 23 - 28 cm Gewicht: 0,9 - 2,0 kg Wijfjes zijn tot anderhalve keer kleiner en lichter dan mannetjes. FamiliebandenDe boommarter (Martes martes) behoort tot de marterachtigen (Mustelidae). Die familie telt een zeventigtal leden, waaronder ook otters (Lutra lutra), steenmarters (Martes foina), bunzings (Mustela putorius), wezels (Mustela nivalis), etc...
De boommarter ligt qua uitzicht het dichtst tegen zijn neef de steenmarter aan, maar onderscheidt zich met zijn geelachtige keelvlek toch van de steenmarter, die een witte keelvlek heeft. Ook wat de vorm betreft, verschillen de keelvlekken van beide martersoorten van elkaar. Verder hebben boommarters grotere oren, een bruine ondervacht, een spitsere snuit, een slanker lichaam met langere poten. Tenslotte heeft de boommarter een donkere, bijna zwarte neus zelfs, terwijl de steenmarter een vleeskleurige neus heeft. Otter (Lutra lutra) @ Arno Van Zon
Boommarter (Martes martes) © Karel De Blick
Steenmarter (Martes foina) © Arno Van Zon
Juv. bunzing (Mustela putorius) © Rodrik Steverlynck
Wezel (Mustela nivalis) © Michaël Deryckere
VoedselDe voedselkeuze is breed. Naast zoogdieren en vogels eten boommarters ook amfibieën, insecten en vruchten.
Als insecten worden meestal hommel- of wespenbroed en loopkevers gegeten. Bessen van onder andere bosbes en vogelkers vormen het vegetarische gedeelte van het boommartermenu. In de winter eten boommarters eveneens aas. Foto: Boommarter (Martes martes) bij bessen als vegetarisch onderdeel van zijn menu. Concreet gaat het om druiven op deze foto.
Merk ook hier weer de bijna onwaarschijnlijke klimkunsten van boommarters op. VoortplantingHet paren gebeurt in de zomer.
De bevruchte eicel nestelt zich pas in januari in de baarmoeder (kiemrust), waarna in maart-april meestal 3, soms tot 5 jongen worden geboren. Het nest bevindt zich tussen boomwortels of in een rotsspleet, in holle bomen of in verlaten vogel- of eekhoornnesten. De jongen zijn de eerste 6 weken blind. Erg jonge boommarter (Martes martes)
|
Boommarter (Martes martes) © Arno Van Zon
|
Habitat
De boommarter is een liefhebber van onze gevarieerde bossen met veel ondergroei en heeft een sterke voorkeur voor oude bossen.
Holle bomen met spechtengaten moeten behouden worden in de bossen, dit met het oog op nestgelegenheid voor de boommarter. Boommarters verlaten het bos echter ook, en kunnen evengoed leven in open gebieden met kleinere bosjes en kleine landschapselementen met voldoende dekking, mits er grotere boscomplexen op de achtergrond aanwezig zijn. GebiedHet leefgebied van een vrouwtje boommarter is ongeveer 250 à 350 hectare.
Een mannetje heeft 1000 à 2000 hectare gebied nodig en overlapt dus de territoria van verschillende vrouwtjes. Enkel in de paartijd zijn mannetje en vrouwtje een paar dagen tezamen. Voor de rest van het jaar leven zowel de mannetjes als de vrouwtjes solitair. |
Boommarter (Martes martes) © Karel De Blick
|
Status en gegevens
De boommarter draagt de status ‘met uitsterven bedreigd’ op de Vlaamse Rode Lijst.
Er is geen totaalbeeld over de verspreiding. Onderzoek naar die status van boommarters is gewenst. Dit kan door of in samenwerking met het INBO uitgevoerd worden. Toevallige (zicht-)waarnemingen, cameravallen, uitwerpselen en ingezamelde verkeersslachtoffers geven aan dat de boommarter aanwezig is in de Voorkempen. Om in het Antitankgracht-gebied binnen een korte tijd, zo veel mogelijk informatie te vergaren over de boommarterstand, is het gebruik van cameravallen de meest succesvolle methode. Met cameravallen kunnen ‘schuchtere’ dieren (nagenoeg) ongestoord in hun eigen habitat geobserveerd worden. Door het in detail bestuderen van de keelvlekken is het mogelijk om individuen te herkennen en krijgt men zicht over het aantal en de verspreiding. |
Boommarter (Martes martes) © Karel De Blick
|
GevarenGedurende één nacht kunnen deze dieren wel 10 km afleggen.
Het wegverkeer (versnippering) vormt dan ook een zeer grote bedreiging. Jaarlijks wordt naar schatting circa 15% van de populatie doodgereden. Daarbij gaat het meestal om jonge mannetjes die wegtrekken om zich in een nieuw, eigen territorium te vestigen. Zogenaamde boombruggen over wegen kunnen voor boommarters een erg goede oplossing bieden bij verplaatsing van het éne (deel-)gebied naar het andere over autowegen heen. Al verplaatst de boommarter zich bij voorkeur via takken tussen (deel-)gebieden. Ook amfibieëntunnels worden daarvoor soms gebruikt. |
"De boommarter verplaatst zich liefst via takken tussen (deel-) gebieden." Foto's: Boommarter (Martes martes) © Karel De Blick
|
Populatie en mitigerende maatregelen
Dankzij de ontwikkeling van ecologische verbindingszones en een natuurlijker beheer van bossen kan de boommarter weer in aantal toenemen, maar de regio Voorkempen is sterk versnipperd, door drukke wegen, spoorlijnen, verkavelingen, ...
Veel dieren hebben het daarom lastig om van het ene groengebied naar het andere groengebied te trekken. Dat is nochtans belangrijk om uitwisseling tussen populaties van verschillende diersoorten mogelijk te maken en de genetische diversiteit te verzekeren. Kleine of versnipperde bosgebieden en een hoge verkeerssterfte zijn de belangrijkste knelpunten voor de boommarter. Planning en uitvoering van mitigerende maatregelen, specifiek voor de boommarter, zijn er momenteel nauwelijks. Een soortenbeschermingsprogramma dringt zich daarom op. Veel boommarters sneuvelen onder de wielen van auto's tijdens hun trektocht. Met relatief eenvoudige maatregelen kunnen we dit nochtans verhelpen. Zoals een touw of een brug tussen de boomkruinen over drukke wegen om boommarters (en eekhoorns) een veilige oversteek te garanderen. Uit een recent onderzoek door studente Lotte Gielis van de Universiteit van Antwerpen, is gebleken dat boommarter gebruik maken van amfibieëntunnels. Deze vaststelling is voor onze regio zeer interessant, want via het soortenbeschermingsprogramma otter zullen er wellicht ecotunnels worden aangelegd. Uit onderzoek met zenders is tevens gebleken dat boommarters wel oplettend kunnen zijn als ze een weg willen oversteken, en dat de kans groot is dat ze bij nadering van een auto een boom in vluchten (Marchesi, 1989). Ook weten we dat boommarters zelden worden overreden op plaatsen waar een brede dekkingsloze strook langs de weg ligt (Müskens et al., 2003). Verder hebben boommarters een voorliefde voor dichte sparrenbosjes. Deze twee bevindingen samen geven ons elementen in handen om de boommarter te ‘sturen’ in zijn migratiegedrag en daarmee een veilige (en goedkope) oversteekplaats voor boommarters te creëren. Op plaatsen waar een ‘verbindingszone’ in de vorm van een houtwal of smalle strook bos een weg kruist, kunnen de passerende auto’s beter hoorbaar gemaakt worden door het aanbrengen van geluid producerende ribbels op de weg (al dan niet gecombineerd met snelheidsbeperkingen). Op die manier hoeven ze de veilige omgeving van de boomkruin niet te verlaten om via de grond een drukke weg over te steken. KlimmerHun wendbaarheid, spierkracht en scherpe nagels stellen boommarters in staat om razendsnel te klimmen.
Met speels gemak klauteren ze loodrecht langs stammen en takken, al dan niet met prooi in hun muil. Tot vier meter springend van boomtop naar boomtop, jagen ze zelfs achter eekhoorns aan. |
Foto's: Boommarter (Martes martes) © Karel De Blick
"Met speels gemak klauteren ze loodrecht langs stammen en takken, al dan niet met prooi in hun muil."
Foto: Boommarter (Martes martes) © Karel De Blick |
DOOR RODRIK STEVERLYNCK
De Antitankgracht: uithangbord voor beschermde diersoorten
Bron bovenstaand beeld: Webinar Nationaal Park
De Antitankgracht is een uithangbord voor verschillende wettelijk beschermde soorten:
vleermuizen, amfibieën, weidevogels, boommarter, bever, otter...
De Antitankgracht is een uithangbord voor verschillende wettelijk beschermde soorten:
vleermuizen, amfibieën, weidevogels, boommarter, bever, otter...
Prominente rol
Otter (Lutra lutra) © Yves Adams.
De Antitankgracht zal een prominente rol krijgen in het ‘soortenbeschermingsprogramma (SBP) otter’.
De Antitankgracht zal een prominente rol krijgen in het ‘soortenbeschermingsprogramma (SBP) otter’.
Foto's © Rodrik Steverlynck
|
DOOR DIRK WEYLERDe Antitankgracht:
|
FILM EN MONTAGE DOOR FRANK VERMEIREN
De Antitankgracht: uniek groen parelsnoer in motion
AANDACHT GEVRAAGD VOOR ZEER ZELDZAME SOORT
Zie ook de link naar het persartikel lager op deze pagina:
Boommarter (Martes martes) © Karel De Blick
COMEBACK IN GROENRAND
De boommarter is aan een comeback bezig in de GroenRand-contreien.
Bosrijke verbindingen en ontsnipperende maatregelen zijn van levensbelang voor boommarters, net als een natuurlijk bosbeheer met veel variatie en oude en dode bomen. Dankzij dergelijk beheer kunnen we de boommarter in het Antitankgracht-gebied verwelkomen. In zo goed als alle bossen langs de Antitankgracht komt de boommarter voor. Op alle locaties (buiten Schans van Smoutakker, Fort van Stabroek en Elsenbos) zijn er reeds waarnemingen. |
Boommarter (Martes martes) © Karel De Blick
|